دلیل ترکیدن سپراتور کمپرسور چیست؟ سپراتور کمپرسور هوا یکی از مهم‌ترین اجزای سیستم فشرده‌سازی هوا یا گاز است که وظیفه دارد جدا کردن روغن از هوای فشرده‌شده را بر عهده بگیرد.

عملکرد صحیح سپراتور باعث افزایش راندمان کمپرسور و جلوگیری از آسیب به تجهیزات پایین‌دست می‌شود.

اما یکی از خطرناک‌ترین و پرهزینه‌ترین اتفاقاتی که ممکن است در کمپرسور رخ دهد، ترکیدن سپراتور کمپرسور است.

در این مطلب به‌صورت فنی بررسی می‌کنیم که دلیل ترکیدن سپراتور کمپرسور چیست، چه عواملی در بروز این حادثه نقش دارند، علائم هشداردهنده کدام‌اند و چگونه می‌توان از بروز این اتفاق جلوگیری کرد.

سپراتور کمپرسور چیست و چگونه کار می‌کند؟

باید بگوییم سپراتور (Separator) یا جداکننده، درون تانک روغن و هوا (Oil Tank) کمپرسورهای اسکرو و پیستونی قرار دارد.

وظیفه‌ی اصلی آن، جدا کردن ذرات روغن از هوای فشرده خروجی است تا هوای نهایی بدون روغن به سیستم مصرف‌کننده برسد.

فرآیند کار به این شکل است.

هوای فشرده‌شده همراه با روغن وارد سپراتور می‌شود.

ذرات روغن به دلیل اختلاف چگالی از هوا جدا شده و به کف مخزن برمی‌گردند.

هوای خشک و تمیز از مسیر خروجی سپراتور به سیستم منتقل می‌شود.

اگر این فرآیند دچار اختلال شود یا فشار داخل سپراتور بیش از حد بالا رود، احتمال ترکیدن سپراتور وجود دارد.

دلیل ترکیدن سپراتور کمپرسور چیست؟

ترکیدن سپراتور معمولاً نتیجه‌ی چند عامل هم‌زمان است که در ادامه مهم‌ترین دلایل فنی آن را توضیح می‌دهیم.

افزایش بیش از حد فشار داخلی (Overpressure)

مهم‌ترین دلیل ترکیدن سپراتور کمپرسور، بالا رفتن فشار بیش از حد مجاز در مخزن است.

هر سپراتور بر اساس استانداردهای ASME یا DIN تا فشار مشخصی (معمولاً 10 تا 15 بار) طراحی می‌شود.

اگر سیستم کنترل فشار، سوپاپ اطمینان یا پرشر سوئیچ درست عمل نکند، فشار بیش از حد بالا می‌رود و دیواره سپراتور تاب تحمل ندارد، در نتیجه ترکیدگی رخ می‌دهد.

علت‌های افزایش فشار

• خرابی سوپاپ اطمینان (Safety Valve).
• گرفتگی مسیر خروجی هوا.
• عملکرد نادرست پرشر سوئیچ یا کنترل‌کننده PLC.
• استفاده از سپراتور غیراستاندارد یا تقلبی.

گرفتگی فیلتر سپراتور

وقتی فیلتر داخلی سپراتور مسدود شود، جریان هوا با مقاومت بالا مواجه می‌شود و فشار درون مخزن افزایش می‌یابد.

این موضوع در کمپرسورهایی که سرویس دوره‌ای آن‌ها به تعویق افتاده، بسیار شایع است.

نشانه‌ها

• افزایش دمای کمپرسور.
• کاهش دبی هوای خروجی.
• افزایش مصرف انرژی.
• صدای غیرعادی از تانک سپراتور.

استفاده از سپراتور بی‌کیفیت یا غیراستاندارد

در بازار، سپراتورهای تقلبی یا فاقد استانداردهای ایمنی زیادند.

این نوع سپراتورها معمولاً از ورق‌های فولادی نازک و جوشکاری ضعیف ساخته می‌شوند و تحمل فشار بالا را ندارند.

حتی در شرایط کاری معمولی نیز ممکن است در اثر ارتعاش یا افزایش ناگهانی فشار، ترک یا انفجار در بدنه آن‌ها ایجاد شود.

همیشه از سپراتورهای دارای گواهی استاندارد (مانند ASME، CE یا ISO) استفاده کنید.

دمای بیش از حد در سیستم کمپرسور

افزایش دما باعث انبساط گاز و افزایش فشار داخلی می‌شود.

در کمپرسورهایی که سیستم خنک‌کاری مناسب ندارند، یا مسیر بازگشت روغن دچار انسداد شده، دما می‌تواند تا بیش از ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد بالا برود.

احتمال انفجار حرارتی سپراتور در این حالت، بسیار زیاد است.

دلایل افزایش دما

• خرابی فن خنک‌کننده.
• گرفتگی رادیاتور روغن (Oil Cooler).
• پایین بودن سطح روغن.
• استفاده از روغن نامناسب.

وجود رطوبت یا آلودگی در روغن

ورود رطوبت یا ذرات فلزی به داخل روغن باعث زنگ‌زدگی و خوردگی داخلی سپراتور می‌شود.

به‌مرور زمان، ضخامت دیواره فلزی کاهش می‌یابد و در برابر فشار شکست می‌خورد.

این نوع ترکیدگی معمولاً ناگهانی است و ممکن است بدون هشدار قبلی اتفاق بیافتد.

عدم تهویه مناسب در سیستم تخلیه

در برخی موارد، خطوط تخلیه روغن یا مسیر بازگشت گاز به درستی طراحی نشده است.

این موضوع باعث تجمع گاز و فشار موضعی در بخش بالایی سپراتور می‌شود.

در اثر این فشار نقطه‌ای، جوش‌ها یا فلنج‌های اتصال ممکن است بشکنند و ترکیدگی موضعی رخ دهد.

خطای انسانی و نصب اشتباه

در زمان نصب یا تعویض سپراتور، ممکن است اشتباهاتی رخ دهد.

• بستن بیش از حد پیچ‌ها و فلنج‌ها.
• استفاده از واشر نامناسب.
• نصب سپراتور برعکس یا خارج از جهت جریان.

این خطاها باعث ایجاد تنش‌های مکانیکی در بدنه و در نهایت پارگی یا ترکیدن سپراتور می‌شوند.

علائم هشداردهنده قبل از ترکیدن سپراتور

پیش از بروز حادثه، معمولاً نشانه‌هایی وجود دارد که اگر به موقع تشخیص داده شوند، می‌توان از انفجار جلوگیری کرد.

• افزایش تدریجی فشار در مانومتر.
• لرزش غیرعادی در بدنه تانک.
• تغییر صدای عملکرد کمپرسور.
• نشتی روغن از اطراف سپراتور.
• بوی سوختگی یا داغ شدن غیرطبیعی.

بی‌توجهی به این علائم، یکی از شایع‌ترین عوامل بروز ترکیدن سپراتور است.

خطرات و پیامدهای ترکیدن سپراتور کمپرسور

ترکیدن سپراتور نه‌تنها خسارت مالی زیادی ایجاد می‌کند، بلکه می‌تواند به خطرات جانی نیز منجر شود.

• پرتاب قطعات فلزی با فشار زیاد.
• آتش‌سوزی ناشی از پاشش روغن داغ.
• آسیب به تجهیزات اطراف کمپرسور.
• توقف خط تولید در واحدهای صنعتی.

به همین دلیل رعایت اصول ایمنی و نگهداری منظم بسیار حیاتی است.

روش‌های پیشگیری از ترکیدن سپراتور کمپرسور

تعویض فیلتر سپراتور، بررسی روغن و تمیز کردن سیستم خنک‌کننده باید طبق برنامه‌ی منظم انجام شود.

برای کمپرسورهای اسکرو صنعتی، هر ۲۰۰۰ تا ۴۰۰۰ ساعت کارکرد سرویس ضروری است.

استفاده از روغن اصلی و مرغوب

روغن کمپرسور باید از نوع مخصوص و با ویسکوزیته استاندارد باشد تا در دماهای بالا خاصیت خود را از دست ندهد.

کنترل عملکرد سوپاپ اطمینان

سوپاپ اطمینان باید حداقل ماهی یک‌بار تست شود تا در صورت افزایش فشار، به‌درستی باز شود.

استفاده از سپراتورهای استاندارد

در زمان تعویض، حتماً از برندهای معتبر با استانداردهای صنعتی استفاده کنید.

مانیتورینگ دما و فشار

نصب سنسور دما و فشار با قابلیت هشدار (Alarm System) کمک می‌کند تا در صورت تغییر غیرعادی، سیستم به‌صورت خودکار خاموش شود.

استانداردهای ایمنی در طراحی سپراتور

سپراتورهای صنعتی باید طبق استانداردهای بین‌المللی طراحی و ساخته شوند.

• ASME Section VIII: استاندارد طراحی مخازن تحت فشار.
• PED 2014/68/EU: استاندارد اروپایی تجهیزات فشاری.
• ISO 8573: استاندارد کیفیت هوای فشرده.

رعایت این استانداردها در تولید و نصب سپراتور، احتمال ترکیدن را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.

جمع‌بندی

ترکیدن سپراتور کمپرسور یکی از خطرناک‌ترین و پرهزینه‌ترین خرابی‌های سیستم فشرده‌سازی است.

اصلی‌ترین دلایل ترکیدن سپراتور کمپرسور شامل فشار بیش از حد، دمای بالا، فیلتر مسدود، سپراتور بی‌کیفیت و خطای انسانی در نصب است.

با رعایت اصول سرویس و نگهداری، استفاده از قطعات استاندارد و کنترل مداوم فشار و دما، می‌توان به‌طور کامل از وقوع چنین حوادثی جلوگیری کرد.

به یاد داشته باشید پیشگیری از ترکیدن سپراتور کمپرسور، نه‌تنها باعث افزایش عمر دستگاه می‌شود، بلکه ایمنی محیط کار را نیز تضمین می‌کند.